Dybuk
Sz. An-ski
Sz. An-ski
Właśc. Szlojme Zajnwl Rapoport.Pisarz języka rosyjskiego i jidysz, etnograf, aktywista polityczny.Urodził się w Czaśnikach w ubogiej rodzinie. Jeszcze kiedy był dzieckiem jego rodzice przeprowadzili się do Witebska, gdzie Szlojme uczył się w chederze i bejt midraszu. Dość wcześnie opuścił dom rodzinny i rozpoczął pracę nauczyciela. Potem zajmował się introligatorstwem, przez pewien czas pracował też w fabryce. Pod wpływem obserwacji codziennego życia, oraz żywego zainteresowania ówczesną rosyjską literaturą, przejął i przekazywał idee rewolucyjne. Był także zwolennikiem hasali – żydowskiego oświecenia. Odwiedzał miasta i miasteczka środkowej i południowej Rosji, gdzie żył wśród chłopów, górników i robotników. Przez dłuższy czas korespondował z rosyjskim pisarzem Glebem Uspenskim, który zachęcił go do przyjazdu do Petersburga. Tam An-ski zbliżył się do kręgu narodników (rosyjscy socjaliści utopijni, przeciwnicy caratu, znieść chcieli za pomocą rewolucji agrarnej) i drukował artykuły oraz opowiadania w ich piśmie „Russkoje bogactwo”. Pod koniec 1892 roku opuścił Rosję, podróżował przez Niemcy i Szwajcarię, aż dotarł do Paryża, gdzie zatrzymał się na kilkanaście lat. W roku 1894 otrzymał posadę sekretarza słynnego rosyjskiego myśliciela i jednego z twórców ideologii narodnickiej: Piotra Lawrowa.Przez cały pobyt we Francji pogłębiał swoją wiedzę z zakresu rosyjskiej kultury ludowej, czego efektem były jego liczne opublikowane w tym czasie artykuły i teksty literackie. Docierały do niego także sygnały zmian, jakie zachodziły w świecie kultury żydowskiej. Pod ich wpływem zaczął powracać do zagadnień związanych z żydowską tradycją, a także do języka jidysz, w którym został wychowany. Na początku XX wieku stworzył pierwsze wiersze i teksty w jidysz m.in. własną wersję anonimowej pieśni rewolucyjnej Di szwue (Przysięga), która wkrótce została wybrana na hymn żydowskiej partii lewicowej Bund. W 1905 roku powrócił do Rosji, gdzie kontynuował swoje studia nad żydowskim folklorem. Warszawski historyk i księgarz Jankew Szacki pisał o jego zainteresowaniach: „An-ski traktował twórczość ludową nie jako zagadnienie akademickie, czy pracę naukową, tylko misję narodową. Podobnie jak Meszulach w Dybuku stał się on „ludowym Meszulachem”.Jego pasja miała jednak wymierne efekty. An-ski z energią zaangażował się bowiem w tworzenie żydowskiego związku etnograficznego w Petersburgu. Zebrał w tym czasie wokół siebie grupę młodych etnografów-entuzjastów, z którymi wspólnie stworzył plan antropologicznych badań terenowych na obszarze Wołynia i Podola. Grupa ekspedycyjna wyruszyła 1 lipca 1912 roku. Odwiedzała miasta i miasteczka zamieszkiwane przez tamtejszych Żydów, dokumentowała wszelkie wiadomości na temat obyczajów oraz zbierała przykłady twórczości ludowej. Członkom wyprawy udało się zgromadzić ogromną kolekcję wierszy, piosenek, melodii, fotografii i rozmaitych dokumentów, które przywieźli ze sobą do Petersburga. Wybuch wojny uniemożliwił kontynuowanie badań terenowych, An-ski zaangażował się więc w tym czasie w organizację komitetów pomocy żołnierzom walczącym na froncie, oraz ludności żydowskiej doświadczającej pogromów na Galicji. W 1918 roku przebywał w Wilnie, gdzie pomagał założyć wileńskie Żydowskie Towarzystwo Historyczno-Etnograficzne, do którego w międzywojniu trafiła potem część zbiorów z jego folkowej kolekcji. Następnie udał się do Warszawy, gdzie na zamówienie prasy żydowskiej pisał artykuły o najbardziej palących problemach dnia codziennego. Przez ten czas stał się też jedną z ważniejszych figur życia kulturalnego Dzielnicy Północnej. Na krótko przed śmiercią, z wrodzoną sobie energią zaangażował się w tworzenie kolejnego towarzystwa etnologicznego – tym razem w Warszawie. Choroba nie pozwala mu jednak dokończyć swego dzieła, An-ski umiera bowiem 8 maja 1920 roku. Niedokończona zostaje także pisana przez niego w tym czasie sztuka Dzień i noc, do której zakończenia zobowiązał w testamencie innego słynnego w tym czasie w Warszawie żydowskiego literata – Altera Kacyzne.Ur. 1863 w Czaśnikach na BiałorusiZm. 8 listopada 1920 w OtwockuNajważniejsze dzieła: Di Szwue (1892, Przysięga, pieśń, wybrana na hymn lewicowej partii Bund); Dybuk. Na pograniczu dwóch światów (1914, dramat)
Ver libro
